Św. Franciszek

Franciszek z Asyżu – urodził się w 1181 lub 1182 r. w zamożnej rodzinie kupieckiej Piotra i Janiny (Piki) Bernardone. Na chrzcie w katedrze św. Rufina w Asyżu otrzymał imię Jan (Giovanni), jednak ojciec, który akurat w tym czasie odbywał udaną podróż handlową do Francji, po powrocie zmienił mu imię na Franciszek (Francesco). Miał młodszego brata o imieniu Anioł (Angelo). W dzieciństwie uczęszczał do szkoły parafialnej przy kościele św. Jerzego, gdzie otrzymał podstawowe wykształcenie w zakresie umiejętności czytania i pisania, łaciny, rachunków i muzyki. Jako nastolatek pomagał ojcu w prowadzeniu sklepu z suknem, aby przygotować się do zawodu kupca. Najchętniej jednak spędzał czas na próżnych zabawach z przyjaciółmi i dość rozrzutnie obchodził się z rodzinnym majątkiem.

W młodości Franciszek był ogarnięty pragnieniem rycerskiej sławy. Gdy w 1202 r. wybuchła wojna między Asyżem a Perugią, zaciągnął się do oddziału walczącego po stronie rodzinnego miasta. W bitwie pod Collestrada dostał się do niewoli i został osadzony w więzieniu, z którego wyszedł po blisko roku przygnębiony i podupadły na zdrowiu. Po odzyskaniu pełni sił podjął ponownie próbę realizacji swego marzenia o rycerskiej chwale. W 1205 r. przyłączył się do wojsk Waltera z Brienne, które kierowały się w stronę Apulii. Pod wpływem tajemniczego snu nieopodal Spoleto zrezygnował jednak z dalszego udziału w wyprawie i powrócił do Asyżu. Odtąd zaczął unikać towarzystwa przyjaciół i spędzał długie chwile w samotności i na modlitwie. Istotnym momentem w historii jego powołania stało się w tym czasie spotkanie z trędowatym, człowiekiem wykluczonym z ludzkiej społeczności, którego Franciszek na znak szacunku objął i ucałował.

Niedługo potem podczas modlitwy przed krzyżem w kościele św. Damiana pod Asyżem Franciszek usłyszał trzykrotne wezwanie Chrystusa: Franciszku, idź i napraw mój dom (1B 2, 1). Przejęty tymi słowami oddał się z gorliwością pracy przy odbudowie okolicznych kaplic i kościołów, które popadły w ruinę. Hojne jałmużny dla ubogich i zaniedbywanie obowiązków w rodzinnym sklepie sprowadziły na Franciszka gniew ojca. Nabrzmiały konflikt zakończył się dopiero przed sądem biskupim, gdzie Franciszek wyrzekł się rodzinnego majątku i oddał się pod opiekę Kościoła.

Przez następne dwa lata Franciszek prowadził życie pokutne, posługiwał wśród trędowatych, naprawiał zniszczone kościoły i wytrwale szukał odpowiedzi na pytanie o własną drogę życia. W 1208 r. w kościółku MB Anielskiej usłyszał słowa Ewangelii o rozesłaniu uczniów Chrystusa, którzy w ubóstwie i pokorze głosili bliskość Królestwa Bożego. Poruszony tym przesłaniem Ewangelii Franciszek wykrzyknął: To jest to, czego chcę, to jest to, czego szukam, to całym sercem pragnę czynić (1Cel 22).

Sposób życia Franciszka na wzór Apostołów znalazł wkrótce naśladowców. Przyłączyli się do niego pierwsi towarzysze: Bernard z Quintavalle, Piotr Cattani i Idzi z Asyżu. Pierwotna grupa zamieszkała w Rivotorto. W 1209 r. bracia uznali, że należy postarać się o oficjalną aprobatę dla wspólnoty ze strony Kościoła. W tym celu udali się do Rzymu, gdzie papież Innocenty III zatwierdził ich ewangeliczny sposób życia. Po powrocie do Asyżu bracia musieli opuścić schronienie w Rivotorto i przenieśli się w pobliże kaplicy MB Anielskiej, nazwanej Porcjunkulą, którą przekazali im mnisi benedyktyńscy z Monte Subasio. To miejsce stało się centralną siedzibą młodego zakonu. Wspólnota przyjęła początkowo nazwę „pokutników z Asyżu”, następnie zaczęła się określać jako „bracia mniejsi”, jako że braterstwo (fraternitas) i mniejszość (minoritas) dobrze odzwierciedlały ideał ich życia.

W 1212 r. Klara, młoda szlachcianka z rodu Favarone di Offreduccio z Asyżu, zapragnęła wstąpić na drogę życia zakonnego na wzór braci mniejszych. Był to początek zakonu „ubogich pań”, nazwanych potem klaryskami, które znalazły schronienie przy kościele św. Damiana. Niebawem zaczęły powstawać także wspólnoty ludzi świeckich, którzy we własnych rodzinach i środowiskach pracy przyjmowali franciszkańskie wartości. Ten ruch rozwinął się następnie przybierając formę III zakonu.

W 1215 r. Franciszek przebywał prawdopodobnie w Rzymie, gdzie odbywały się obrady IV soboru laterańskiego. Zainspirowany inauguracyjnym przemówieniem papieża Innocentego III i jego komentarzem do Księgi Ezechiela (Ez 9, 4-6) Franciszek obrał literę T (tau) z alfabetu hebrajskiego jako znak rozpoznawczy swej wspólnoty, którym podpisywał swe listy i znaczył swych braci.

Uznany oficjalnie przez Kościół nowy zakon wszedł w okres dynamicznego rozwoju liczbowego i ekspansji terytorialnej. Planowanie działalności, wprowadzenie wewnętrznych regulacji oraz wymiana doświadczeń apostolskich odbywały się na kapitułach, które początkowo zwoływane były dwa razy w roku. Na kapitule w 1217 r. postanowiono o podzieleniu zakonu na prowincje i wysłaniu braci poza rodzinne Włochy. Pierwsze misje braci do Francji, Niemiec, na Węgry i na Bliski Wschód podjęte bez odpowiedniego przygotowania i znajomości lokalnych języków zakończyły się w większości niepowodzeniem. Wielkim pragnieniem Franciszka było prowadzenie misji ewangelizacyjnej wśród muzułmanów. Po dwóch nieudanych próbach Franciszek dotarł wreszcie w 1219 r. do Egiptu, gdzie spotkał się z sułtanem al-Kamilem. W ten sposób w czasach, gdy w relacjach z islamem powszechnie panowała przemoc i ideologia krucjat, przedstawił nowatorską propozycję rozmowy i pokojowego głoszenia Ewangelii. W 1220 r. niepokoje w zakonie z powodu nieobecności założyciela oraz odchodzenia od pierwotnych ideałów prostoty i ubóstwa skłoniły Franciszka do pospiesznego powrotu do Italii.

Wyjazd na Wschód niekorzystnie odbił się na stanie zdrowia Franciszka. Bolesna choroba oczu, nawroty gorączki i kłopoty żołądkowe powodowały ogólne wyczerpanie i utrudniały poruszanie się. Franciszek zrzekł się funkcji przełożonego i powierzył ten urząd Piotrowi Cattaniemu, a po jego śmieci Eliaszowi z Kortony. Protektorem zakonu został kardynał Hugolin z Ostii, późniejszy papież Grzegorz IX. Na ten okres przypada ożywiona działalność piśmiennicza Franciszka. Komponował modlitwy, pisał napomnienia, redagował listy, które adresował do różnych środowisk. Pilna potrzeba uporządkowania zasad i norm prawnych w zakonie doprowadziła stopniowo do powstania reguły, która została zatwierdzona w dniu 29 listopada 1223 r. przez papieża Honoriusza III.

W 1223 r. podczas obchodów uroczystości Narodzenia Pańskiego w Greccio w regionie Lacjum Franciszek polecił, aby w czasie Mszy Świętej przygotowano inscenizację groty betlejemskiej. Z czasem bracia rozpowszechnili zwyczaj budowania szopek bożonarodzeniowych w całym Kościele. Latem 1224 r. Franciszek usunął się na górę Alwernię w pobliżu Arezzo, gdzie spędzał czas na modlitwie, rozmyślaniach i postach. Około święta Podwyższenia Krzyża (14 września) miał wizję serafina, który wycisnął na jego ciele stygmaty – znamiona męki Chrystusa. W 1225 r przebywając przy kościele św. Damiana w Asyżu obolały, wyczerpany przez choroby, prawie niewidomy Franciszek w przypływie radosnego uniesienia podyktował Pieśń słoneczną – hymn uwielbienia Boga Stwórcy i Zbawiciela.

W sobotę wieczorem 3 października 1226 r. podczas odczytywania opisu męki Pańskiej Franciszek w wieku 45 lat odszedł po nagrodę życia wiecznego. Nazajutrz jego ciało w podniosłej procesji przeniesiono do kościoła św. Jerzego w Asyżu, gdzie przebywało przez kolejne 4 lata. W 1228 r. miała miejsce uroczysta kanonizacja Biedaczyny z Asyżu dokonana przez papieża Grzegorza IX. 25 maja 1230 r. jego doczesne szczątki zostały przeniesione do nowo wybudowanej bazyliki, gdzie spoczywają do dziś.

oprac. DW