Papież Pius IX – tercjarz franciszkański

7 lutego Kościół wspomina błogosławionego papieża Piusa IX, tercjarza franciszkańskiego. Jak powiedział o nim w homilii beatyfikacyjnej Jan Paweł II, „Był otoczony miłością wielu, ale także nienawidzony i oczerniany”. Ciężko się dziwić, skoro jego pontyfikat był najdłuższym po św. Piotrze i trwał 31 lat, 7 miesięcy i 21 dni, przypadając na okres gwałtownych przemian we Włoszech.

Urodził się w roku 1792 w Senigallii w rodzinie hrabiowskiej. Od dziecka chorował na epilepsję. Nauki pobierał najpierw w domu, później w kolegium pijarskim, a następnie w Rzymie. W czasie studiów zaangażował się w pracę w zakładzie wychowawczym dla sierot. W roku 1819 przyjął święcenia kapłańskie, jednak ze względu na chorobę papież zezwolił mu na odprawianie Mszy tylko w obecności drugiego kapłana. Od roku 1823 był audytorem przy delegacie apostolskim dla Chile, Peru, Meksyku i Kolumbii, a od 1827 arcybiskupem Spoleto. Następnie przeniesiono go na biskupstwo w Imoli.  W diecezji założył akademię prowadzącą studia z biblistyki i teologii, utworzył tzw. Bank Pobożnego dla osób zadłużonych, Towarzystwo św. Terencjusza opiekującego się chorymi, założył też wiele szpitali, przytułków oraz ochronek dla dzieci. W roku 1839 został mianowany kardynałem, a rok później wyznaczony do pracy w czterech kongregacjach kurialnych: Kongregacji ds. Biskupów i Zakonników, Kongregacji ds. Obrzędów, Kongregacji ds. Dyscypliny Zakonnej i Fabryki św. Piotra. Uznawany był za liberała. Mówiono nawet, że w jego domu nawet koty są liberałami. 16 czerwca 1846 r., na trwającym dwa dni konklawe, został wybrany na papieża.

Jako papież rozpoczął powolne reformy polityczne, wydał zgodę na zbudowanie kolei żelaznej na terenie Państwa Kościelnego, na gazowe oświetlenie ulic, złagodził cenzurę i ogłaszał amnestie dla więźniów. Jednak od Wiosny Ludów Pius IX zaczął stawać się coraz bardziej konserwatywny. Kiedy nie poparł decyzji włoskiego parlamentu odmawiającego udziału w wojnie z Austrią, został uznany za zdrajcę i w następstwie musiał uciec z Rzymu, do którego powrócił w roku 1850 dzięki pomocy wojsk francuskich. Kiedy w roku 1860 tereny Państwa Kościelnego zostały włączone po bitwie pod Castelfidardo do Królestwa Włoch, władze zaproponowały mu suwerenność Rzymu i stałą dotację, jeśli zrezygnuje z roszczeń do zajętych terytoriów. Pius nie przyjął tych warunków, przez co przez kolejnych 10 lat przebywał pod kuratelą wojsk francuskich. Kiedy jednak wybuch wojny francusko-pruskiej w 1870 r., zmusił Francję do wycofania garnizonu, wojska włoskie zajęły Rzym. Rok później rząd przyznał papieżowi prawa nietykalności, suwerenności i roczną rentę, lecz ten odmówił jej przyjęcia. Od tego czasu aż do roku 1929 papieże nazywani byli „więźniami Watykanu”.

Działania Piusa IX w polityce wewnętrznej są przez historyków krytykowane, jednak chwalony jest za politykę zagraniczną. Papież utworzył bowiem ponad dwieście nowych diecezji na całym świecie, głównie w Ameryce Łacińskiej, Stanach Zjednoczonych i koloniach brytyjskich, odnowił Kościół w Niderlandach, zawarł konkordaty z Hiszpanią, Austrią, Portugalią i z częścią krajów środkowoamerykańskich oraz Rosją. Ustanowił także łaciński patriarchat Jerozolimy.

W roku 1849 Pius IX skierował do biskupów świata zapytanie o uznanie dogmatu o Niepokalanym Poczęciu Najświętszej Maryi Panny. Biskupi w większości poparli stanowisko papieża, który 8 grudnia 1854 ogłosił konstytucję apostolską Ineffabilis Deus, w której uznał dogmat.

Jednym z ważniejszych punktów w pontyfikacie Piusa IX było zwołanie I Soboru Watykańskiego, który rozpoczął się 29 czerwca 1868 r. i zaproszono nań Kościoły wschodnie. Uczestniczyło w nim niemalże 700 duchownych, którzy 13 lipca 1870 r. ogłosili dogmat o nieomylności papieża w sprawach religijnych i moralnych.

Jest papieżem ważnym także dla Polaków, ponieważ działania Rosji wobec Polski w czasie zaborów budziły jego sprzeciw. Beatyfikował Andrzeja Bobolę, a kiedy nowym carem został Aleksander II Romanow, papież zwrócił mu uwagę na represyjną politykę wobec Polski, zwłaszcza podczas powstania styczniowego. Mimo iż potępił wybuch powstania, to jednak zwrócił się do Franciszka Józefa i Napoleona III o pomoc dla Polaków, w roku 1877 demonstracyjnie przyjął pielgrzymkę polską i wygłosił do niej mowę, w której zawarł słowa: miejcie nadzieję, wytrwałość, odwagę i módlcie się, a ciemięzcy wasi runą i Królestwo Polskie powróci.

Pius IX zmarł w Watykanie 7 lutego 1878 r. Jego pontyfikat był najdłuższym w historii Kościoła po pontyfikacie św. Piotra i trwał 31 lat, 7 miesięcy, 21 dni (11 559 dni).

za: franciszkanie.pl