Pontyfikalia biskupie

13 maja 2017 r., Ojciec Święty Franciszek ogłosił nominację o. Edwarda Kawy na biskupa tytularnego Cilibii i zarazem biskupa pomocniczego archidiecezji lwowskiej obrz. łacińskiego. 18 maja 2017 r. Prowincjał, o. Marian Gołąb poprosił o wykonanie projektów pontyfikaliów biskupich, które mają być prezentem dla nowego biskupa od Prowincji św. Antoniego z Padwy i bł. Jakuba Strzemię, a które swoją symboliką nawiązywałyby do historii archidiecezji halickiej, a później lwowskiej, gdzie biskupami i arcybiskupami byli także i bracia franciszkanie. Przedstawione 22 maja 2017 r., projekty zostały zaaprobowane i oddane do realizacji odpowiednim twórcom.  Pontyfikalia zostały wykonane według projektu o. Rafała Marii Antoszczuka z Krakowa, który opracował także prezentowaną tutaj ich symbolikę.

MITRA

Mitra biskupa symbolizuje wielmożność Chrystusa, przyłbicę duchową, która odróżnia zastępcę Chrystusa Pana podejmującego walkę z nieprzyjacielem wiary i nauki świętej. To symbol ścisłej więzi z Bogiem oraz atrybut władzy. Wyróżnia ona także blask świętości biskupa, jaką winien jaśnieć i nauki, jaką powinien głosić. Dwie tarcze mitry symbolizują znajomość Starego i Nowego Testamentu. Rogi tarcz, to symbol łaski kapłańskiej i obrony wiary. Tylne wstęgi opadające na plecy – fanones – to symbol podwójnego: mistycznego i historycznego, znaczenia Pisma Świętego.

Mitra bpa Edwarda swoją gotycką formą nawiązuje do początków metropolii halickiej, gdzie pierwszym biskupem, jeszcze przed oficjalnym powołaniem do życia biskupstwa halickiego, był misjonarz, franciszkanin Krystyn (1365-1371). Przednia tarcza mitry to symbol Starego Testamentu, a więc przeszłości, bez której nie ma teraźniejszości ani przyszłości, dlatego pamięć o tym, co było winno się przechowywać z wielką pieczołowitością, by nie zatracić swojej tożsamości. Tarcza podzielona jest szarą pionowo umieszczoną wstęgą – torculus, oraz wstęgą wzdłuż dolnego brzegu – circulus. Ich szary kolor nawiązuje do misyjnego habitu franciszkańskiego i oznacza to, co codzienne i ludzkie. Wyhaftowany na circulusie czerwony równoramienny krzyż z niebieską obwódką to klejnot herbu biskupiego o. bpa Rafała Kiernickiego (1912-2011), który od roku 1991 był biskupem pomocniczym archidiecezji lwowskiej. W środku krzyża umieszczona została relikwia – nić z mitry bł. Jakuba Strzemię, franciszkanina, arcybiskupa halickiego (1340-1409). Jest to nawiązanie do starej tradycji, według której biskupi lwowscy umieszczali relikwie z szat bł. Jakuba w swoich pontyfikaliach. Ci dwaj wspomniani wyżej biskupi, w codzienności i zwyczajności ludzkiego życia głosili Dobrą Nowinę, szerząc Pokój i Dobro, czego symbolem są umieszczone po lewej i prawej stronie krzyża gałązki oliwne. Gałązka oliwna umieszczona na torculusie, opleciona cierniem, wychodząca ku górze, to symbol niezłomności i ofiary, jaką niejednokrotnie składali Bogu franciszkańscy biskupi, żyjąc w konkretnej sytuacji dziejowej. Kolor biały mitry oznacza czystość nauki, jaką głosili w przeszłości, a złote obwódki to symbol ogarniającej miłosiernej łaski Bożej. Tylna tarcza to symbol Nowego Testamentu, a więc teraźniejszości, ma taką samą dekorację, a jej symbolika odnosi się do nowego biskupa, o czym zaświadcza apokaliptyczny Baranek na tle krzyża św. Damiana – klejnot herbu bpa Edwarda, umieszczony na circulusie. Tylne wstęgi – fanones – udekorowane są inicjałami „SF” i „BJ”. To inicjały św. Franciszka, który dał duchowe podstawy i wskazania potrzebne do życia zakonu franciszkańskiego oraz bł. Jakuba, który wprowadzał w życie te wskazania żyjąc nimi na co dzień, będąc także biskupem. Mitra zatem mówi, że nowy biskup, żyjąc duchem franciszkańskim, otwarty na działanie ogarniającej łaski, odtąd będzie w codzienności ludzkiego życia, głosił Ewangelię niosąc Pokój i Dobro oraz składając Panu Bogu ofiarę z siebie samego, zaświadczając tym, że Baranek zwycięży. Trzeba tu nadmienić, że opisywaną mitrę wykonały siostry klaryski z Krakowa, co nie jest bez znaczenia i stanowi także pewien walor symboliczny, gdyż zakon ten sprowadziła do Polski bł. Salomea, która była także pierwszą polską klaryską. Przed tym jednak związana była z Ziemią Halicką poprzez ślub z Kolomanem, królem Halicza. Dlatego wraz z bł. Jakubem Strzemię są patronami archidiecezji lwowskiej, która swoje korzenie ma w Haliczu.

PASTORAŁ

Pastorał, to znak władzy, ale i dostojności, powagi i troski. Krzywaśń pastorału, to znak miłosierdzia i litości dla błądzących, wprowadzania ich na dobrą drogę. Podporę i oparcie oraz stanowcze działanie i rządy symbolizuje środkowa część – drzewiec. Ostre zakończenie drzewca to symbol zachęcania, napominania i karcenia leniwych. Jest to zatem symbol posługiwania pasterskiego wiernym w Kościele, zachowania w wierze i dla wiary oraz realizowania Boskiego planu zbawienia. Reasumując, pastorał to znak pasterskiego urzędu biskupa.

Krzywaśń pastorału bpa Edwarda wykonana jest w formie franciszkańskiego paska – sznura, na którym widnieją trzy węzły symbolizujące śluby zakonne: czystość, posłuszeństwo, ubóstwo. Całość osadzona na złotej kryzie i nodusie w formie gruszki, zwęża się ku zakończeniu. Na zakończeniu krzywaśni umieszczony został równoramienny krzyż z zawołaniem biskupim bpa Edwarda: AGNUS VINCET. Na gruszkowatym nodusie zostały umieszczone elipsowate plakietki z wizerunkami, na awersie: św. Franciszek z Asyżu, na rewersie: bł. Jakub Strzemię.

Gładkość i kulistość nodusa jest symbolem doskonałości, ale i wieczności Boga. Krzywaśń pastorału w formie paska zakonnego, który wypływa z nodusa, to symbol pochodzenia powołania zakonnego biskupa, którego dawcą jest sam Bóg, podobnie jak powołania św. Franciszka i bł. Jakuba Strzemię, którzy są wzorami dobrego zakonnika i biskupa. Złota kryza u początku krzywaśni wskazuje na odważną, szczerą i szlachetną odpowiedź Biskupa na zaproszenie Boga powołującego na franciszkańską drogę. Sama krzywaśń symbolizuje miłosierdzie, z jakim biskup winien kierować się nauczając wiernych, a trzy węzły umieszczone w dekoracji krzywaśni, mają przypominać, że należy głosić naukę w czystości serca, w prostocie i posłuszeństwie Duchowi Świętemu. Pastorał ma także przypominać: skąd wyszedłem i dokąd zmierzam – z zakonu franciszkańskiego do chwały świętych w niebie, gdzie króluje Baranek, który zwyciężył. Pastorał został wykonany przez artystę rzeźbiarza – Michała Batkiewicza ze Szczyglic.

PIERŚCIEŃ

Pierścień symbolizuje dobre uczynki, jakie biskup winien spełniać, by nimi pociągać wiernych, co winno zapewnić mu życie wieczne. Jest to symbol przymierza i jedności oraz oblubieńczej więzi biskupa ze swoim Kościołem. Pierścień przypomina także biskupowi o obowiązku wierności nauce Bożej, która winna stawać się skarbem dla wiernych oraz obowiązku utrzymywania wiary w czystości i nienaruszalności. Pierścień ma wskazywać na łagodność i miłosierdzie względem wszystkich; czystość złota ma mówić o nieskazitelności nauki i obyczajów biskupa. Blask pierścienia to symbol blasku czynów, a jego ciężar jest symbolem doskonałości uczynków.

Srebrny pierścień bpa Edwarda jest prosty, do jego dekoracji wykorzystano symbol Tau w kolorze czerwonym na złotym tle. Pod złotą plakietką ze wspomnianym symbolem, w centralnej części pierścienia zostały umieszczone relikwie pierwszego stopnia męczenników z Peru: o. Zbigniewa Strzałkowskiego i o. Michała Tomaszka. O obecności relikwii mają przypominać grawerowane inicjały „Z” i „M” umieszczone na gładkich polach lewej i prawej strony pierścienia. Pierścień nie tylko przypomina o pochodzeniu zakonnym biskupa, ale wskazuje na zaślubiny biskupa z jego Kościołem. Srebro pierścienia mówi o codzienności, która winna prowadzić do złota doskonałości, do której jest wybrany biskup – na co wskazuje biblijny symbol Tau – symbol powołanych i wybranych, ale przede wszystkim ocalonych i zbawionych. To dzięki wierności aż po ofiarę z życia oraz czynom zgodnym z wolą Bożą, można osiągnąć niebo, tak jak stało się to w przypadku Błogosławionych z Peru. Dzięki uświęceniu i zbawieniu każdy jest ocalony. Pierścień wykonał jubiler – Marcin Michalec z Krakowa (Firma „Gramm”).

o. Rafał M. Antoszczuk OFMConv

za: franciszkanie.pl