O. Andrzej Klimuszko

Jako, że wychowywał się na wsi, młody Czesław miał możliwość nieustannego obcowania z przyrodą. Choć, jak wspominał po latach, okolica nie była zbyt interesująca (“ani lasów, ani jezior, ani rzek”), to jednak bliski kontakt z naturą wiele go nauczył (dzięki jego wspomnieniom dowiadujemy się, że już od młodości w niewyjaśniony sposób umiał określić właściwości pewnych ziół).

Po raz pierwszy o św. Franciszku Czesław mógł usłyszeć w szkole powszechnej. Kiedy dowiedział się o wielkiej miłości Świętego do przyrody, zapewne stał mu się on bardzo bliski. W tamtym szkolnym czasie Czesław wiele czasu spędzał na samotnych spacerach, bacznie obserwując przyrodę. “Ciągnęło mnie do chmur, do lasu, do samotności” – wyznawał2).

Kiedy w roku 1924 podjął naukę w gimnazjum w Grodnie, poznał nauki św. Franciszka wprowadzone w życie, bowiem w mieście tym pracował o. Fordon. Był to zakonnik cieszący się ogromnym szacunkiem mieszkańców Grodna (a i późniejszy współpracownik św. Maksymiliana) i obdarzony niezwykłą charyzmą. Można przypuszczać, że to on miał – być może tylko pośredni – wpływ na decyzję Czesława o przeniesieniu się do Lwowa i wstąpieniu do zakonu franciszkańskiego. Drogę liczącą 500 kilometrów przebył po “franciszkańsku” – piechotą (decydowały o tym oczywiście względy finansowe – Klimuszko był biedny jak mysz kościelna).

Od 1925 roku rozpoczął nowicjat w Kalwarii Pacławskiej (do dziś mieści się tam dom formacji zakonnej). Tam właśnie otrzymał imię zakonne Andrzej. Klasztor kalwaryjski położony jest wśród malowniczych wzgórz, pięknych lasów, wielu ścieżek, którymi można wędrować aż po horyzont… Podczas nowicjatu Czesław mógł wiele czasu poświęcać na obserwowaniu przyrody i na samotnym  spacerowaniu.

Po kilku latach zwyczajowej formacji o. Andrzej otrzymał sakrament święceń w stopniu prezbitera 6 maja 1934 roku.

Zgodnie z zakonnym zwyczajem co kilka lat przenosił się do innych klasztorów – do Gniezna, Wilna, Łagiewnik koło Łodzi, Warszawy. W stolicy właśnie zastał go wybuch wojny. O. Andrzej jednak we śnie zobaczył już wcześniej hitlerowską napaść. Rzeczywistość potwierdziła jego obawy.

Wraz z mieszkańcami Warszawy musiał uciekać. Udał się na południe. W roku 1940 spotykamy go w Wierzbicy koło Radomia. Miało tam miejsce wydarzenie, które, jak sam opisywał, wpłynęło na późniejsze jego życie.

“Pod groźbą skierowanych na mnie karabinowych luf kazano mi iść tam, dokąd spędzano wszystkich mężczyzn, którym na sposób średniowieczny wymierzano karę chłosty. Oprawcy kazali ludziom kłaść się na pniaku drzewa i potem z jakimś sadyzmem ich katowali, na zakończenie każdego kłuli bagnetem. Mnie kazali przypatrywać się ich bestialskiej robocie. Oprawcy po zmaltretowaniu fizycznie i moralnie niewinnych ludzi zabrali się do mnie. Chodziło im o poniżenie i ośmieszenie mojej osoby wobec zebranych. Prowadzili mnie po rynku, wśród szyderstw i brukowych inwektyw, fotografowali w asyście esesmanów z karabinami w rękach. Ale kiedy chcieli mnie zmusić do biegania po rynku, stanowczo się sprzeciwiłem ich zachciankom. Nie mogłem, nie chciałem pozwolić na poniżenie mej godności jako człowieka i jako Polaka. Opór mój doprowadził zgraję hitlerowską do szału wściekłości. Zostałem przez nich pobity i pokaleczony.

Świadomość doznanej krzywdy oraz widok wynaturzenia człowieka z trupią głową na czapce, cały ten splot wypadków wywołał w mej jaźni silny wstrząs, który z kolei wyzwolił we mnie drzemiące nieznane energie psychiczne, poruszył jakiś mechanizm w ośrodkach mózgu, obudził nadświadomość, dzięki której zacząłem przenikać wzrokiem ducha psychofizyczną strukturę człowieka. Zacząłem dostrzegać w pewnych momentach za niektórymi ludźmi ciągnący się jakby film ze scenami ich życia we wszystkich przejawach. Czułem wyraźnie, że w mojej sferze psychicznej nastąpił jakiś przewrót twórczy, jakiś przełom. Zaistniało coś i to coś nie jest anormalne, raczej ponadnaturalne. Wkrótce to “coś” skierowało moją uwagę na fotografię człowieka. Dostrzegałem na niej jak gdyby wypisany subtelnym rylcem jego życiorys”.

Wojna ciskała go to tu, to tam. Kiedy zakończyła się zawierucha, o. Andrzej udał się, wraz z innymi zakonnikami, na Pomorze. Zatrzymał się w Prabutach (nieopodal Kwidzyna). Zaczął odnawiać zniszczony kościół, pracował własnymi rękami, prosił o datki na remont (jeździł nawet do Warszawy). Tam właśnie zjawił się ksiądz Biskup Maksymilian Kaller, przedwojenny jeszcze ordynariusz diecezji warmińskiej. Został wywieziony przez Niemców, teraz zaś, po wojnie, wracał do swej diecezji. O. Andrzej bez wahania odstąpił mu plebanię, a także przekazał kościelną kasę (2000 złotych, z których biskup wziął część). Jest to jedno z wielu świadectw miłości o. Andrzeja do Kościoła, do chęci pomocy i służenia innym. W Prabutach właśnie zaczęła rosnąć sława o. Andrzeja,, jako wizjonera – pomagał odnaleźć zagubione w czasie wojny osoby, potrafiąc wskazać miejsce ich przebywania lub spoczywania ciał. Otrzymywał masę listów, coraz więcej też ludzi przyjeżdżało osobiście. Taka “popularność” księdza nie uszła uwadze komunistycznej władzy, która postanowiła usunąć niewygodnego duchownego, cieszącego się niepotrzebnym zainteresowaniem. O. Andrzej, przeczuwając niebezpieczeństwo, 8 grudnia 1948 roku, w przebraniu kobiety, uciekł na południe Polski.

W czasie jego pobytu w Prabutach miało miejsce ważne wydarzenie. Otóż w czerwcu 1947 roku w Olsztynie odpowiadał na pytania osób duchownych i świeckich, chcących dowiedzieć się więcej czy wręcz wyjaśnić fenomen jasnowidzenia franciszkanina, o którym zrobiło się głośno. Przewidział wówczas śmierć kardynała Hlonda, czym niejako uwierzytelnił swój dar.

Kontynuując swą franciszkańską drogę, o. Andrzej przebywał w kolejnych klasztorach: w Lubomierzu (1948), Wyszogrodzie (1953), Nieszawie (1955). Tam właśnie poznał o. Lucjusza Chodukiewicza, z będzie przyjaźnił się aż do śmierci. Kiedy ten został gwardianem i proboszczem w Elblągu, zaproponował o. Andrzejowi, by i ten przeniósł się do owego historycznego miasta. W roku 1961 o. Andrzej zawitał w Elblągu. Pozostał tu aż do swej śmierci.

III

O “cudach” dokonywanych przez o. Andrzeja można byłoby zapewne napisać osobną rozprawę, a i nie czas tu, by mówić o nich, warto jednak wymienić choć kilka, które ugruntowały jego popularność i sławę. Niezliczoną ilość razy o. Andrzej pomagał odnaleźć zaginione osoby, a dokonywał tego patrząc na zdjęcie danej osoby. Często, niestety, musiał wskazywać miejsce, gdzie znajdowało się ciało, kiedy osoba już nie żyła. Głośną była sprawa poszukiwania porwanego syna przewodniczącego Stowarzyszenia “PAX”, Bolesława Piaseckiego. Kiedy poszukiwania milicji nie dały rezultatów, zwrócono się do zakonnika. o. Andrzej bezbłędnie wskazał miejsce, gdzie porzucone zostało ciało zamordowanego – jak się okazało – mężczyzny. Podobnie rzecz miała się z zaginionym premierem Włoch, Aldo Moro, który zamordowany został przez Czerwone Brygady. Na szczęście udawało odnaleźć się także żywych, m.in. Patrycję Hearst, uprowadzoną w Stanach Zjednoczonych, w Kalifornii. Jego “poszukiwania” nie dotyczyły jednak tylko ludzi. O. Andrzej wypowiedział się na temat słynnej “Bursztynowej komnaty”, która według niego… nie istnieje, gdyż została zniszczona przez Niemców.

Bardzo często jednak o. Klimuszko wypowiadał zaskakujące zdania, które – choć szokowały słuchających – okazywały się trafne i często bardzo pomocne. Zdarzały się takie sytuacje (przy okazji sympozjów, spotkań):

– Pan niech po powrocie do domu szybko idzie do dentysty. Jeszcze pan nie czuje silnego bólu, ale lewa górna trójka jest w bardzo złym stanie.

Znany pisarz, Jan Dobraczyński, dopytywał się o swój stan zdrowia. O. Andrzej odpowiedział: “Panie Janie, pan jest chorobliwie zdrowy, napisze pan jeszcze dziesięć książek!”

Bywały i spotkania niespodziewane… Oto wspomnienie jednej z osób: “Stałam przed wystawą sklepową, oglądałam modne stroje. Nagle ktoś obcy podszedł do mnie i mówi: “Zamiast interesować się modą, lepiej niech się pani weźmie za leczenie”. Wzruszyłam ramionami – ot, jakiś dziwak i tyle. Niedługo po tym spotkaniu ujawniła się moja poważna choroba. Dopiero po kilku latach, widząc gdzieś zdjęcie Klimuszki, uświadomiłam sobie, że to on ostrzegł mnie o niej”.

Kiedyś, wspominają bracia, którzy byli z o. Andrzejem w klasztorze, oglądaliśmy wspólnie dziennik telewizyjny. Tam ktoś z agresją i bardzo nieprzyjemnie wypowiadał się o Kościele. O. Andrzej powiedział spokojnie: – I po co się tak gorączkuje… Nie wie, że ma wątrobę w strzępach…

Obok odnajdywania osób czy przedmiotów, o. Andrzej pomagał chorym, przepisując im preparaty ziołowe. Jego nowatorstwo polegało na tym, że zioła łączył ze sobą (po siedem, dziewięć czy jedenaście) sobie tylko znanym “kodem”. Nie umiał tego wyjaśnić, po prostu wiedział, że tak będzie dobrze, że w ten sposób zioła spotęgują swe właściwości. Tak wspomina o. Lucjusz: “Miał niezawodne wyczucie, na co dane zioło może pomóc i bezbłędnie rozpoznawał dolegliwości. Ktoś przychodził z bólem brzucha, a on powiada: – Brzuch to głupstwo, jest coś w gorszym stanie – wątroba! Albo mówił, nawet nie obejrzawszy nogi: – A co się pani stało, że ma bliznę pod kolanem?”

W parafii św. Pawła w Elblągu do dziś żyją osoby, których wyleczył franciszkanin. Podkreślają często, że upływało sporo czasu, nim zioła przepisane przez o. Andrzeja, zaczynały działać. Ale wówczas przychodził spodziewany efekt.

Można niemal w nieskończoność mnożyć przykłady niezwykłych działań o. Klimuszki. Ale niech ta garść nam wystarczy.

IV

Tłumy piszące i ciągnące do Franciszkanina z Elbląga nie mogły nie zwrócić uwagi ludzi nauki i mediów (choć wówczas, w latach 60-tych i 70-tych działały one zupełnie inaczej, niż dziś…). O. Andrzej zatem zaczął spotykać się z naukowcami, którzy chcieli dowiedzieć się więcej o jego fenomenie odkrywania przyszłości i przeszłości, brał też udział w sympozjach i spotkaniach. Wreszcie zaczął wygłaszać odczyty, których słuchali ludzie ze stopniami naukowymi z dziedzin, których o. Klimuszko nigdy nie studiował… Jego intuicyjne poznanie, a przede wszystkim ukochanie przyrody dawało mu tę subtelną przewagę nad ścisłymi badaniami. Oczywiście o. Andrzej uzupełniał swoją wiedzę poprzez czytanie opracowań czy spotkania, rozmowy ze specjalistami.

Od momentu przybycia do Elbląga wielokrotnie wyjeżdżał na różnorakie sympozja, spotkania, konferencje, które odbywały się w różnych miejscach Polski, ale także poza jej granicami. Przy tej okazji przypomnieć warto postać Wandy Konarzewskiej, którą o. Klimuszko poznał właśnie przy okazji jednego z konferencji (było to spotkanie Towarzystwa Przyrodników w Warszawie). Konarzewska była dziennikarką, prasową i telewizyjną. Zainteresowała ją niezwykle postać franciszkanina; o. Andrzej z kolei poprosił ją o pomoc w wydaniu napisanej przez siebie książki “Moje jasnowidzenie świata”. Konarzewska zaprzyjaźniła się z zakonnikiem i znajomość ta trwała aż do jego śmierci. To właśnie Wanda Konarzewska doprowadziła (działając z ramienia redakcji “Literatury”) do spotkania o. Andrzeja ze środowiskiem naukowym. Był to rok 1974. Zapis spotkania ukazał się na łamach tygodnika. Spotkanie dotyczyło przede wszystkim zagadnień parapsychologii i jasnowidzenia. Naukowcy wypytywali franciszkanina o jego zdolności nadprzyrodzone, o ich naturę, ich objawianie się. O. Andrzej odpowiadał spokojnie, był nieco speszony, jak zauważyli uczestnicy spotkania. I choć część rozmówców podważała jego zdolności nadnaturalne, samo spotkanie było owocne. “Literatura” bowiem zaczęła drukować każdego tygodnia niewydaną książkę “Moje jasnowidzenie świata”.

W momencie zakończenia publikacji o. Andrzeja Klimuszkę zna niemal cała Polska. Jego popularność wzrosła na tyle, że Urząd Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk zakazał dalszych publikacji. Teksty o. Andrzeja napotkały także zdecydowany sprzeciw wśród pewnych środowisk, których przedstawiciele, publikując swe wypowiedzi, nie unikali ostrego tonu czy wręcz obraźliwych słów. W gronie przeciwników franciszkanina z Elbląga znaleźli się m.in. Krzysztof Teodor Toeplitz, Ludwik Jerzy Kern czy przede wszystkim Jerzy Urban. Ten ostatni atakował szczególnie zjadliwie, obrażając i wyśmiewając (fragmenty tej polemiki w załączniku).

O. Andrzej przeżył mocno ataki, nie odczuwając ich jako odrzucenia własnej osoby, ale raczej jako niechęć wobec tego, co mogło pomagać innym. Był bowiem przekonany, że dary (także nadprzyrodzone), które otrzymał miały służyć drugiemu człowiekowi i tak też je wykorzystywał. Swoje zdolności widzenia przeszłości i przyszłości wprzągł w służbę potrzebującym; jeszcze zaś bardziej swe niezwykłe zdolności zielarskie. Prasowe ataki odczuwał więc jako zagrożenie tej posługi. Znamienne jest jednak to, że nie “odgryzał się”, nie chciał robić medialnego szumu wokół siebie (choćby tylko po to, by uzasadnić i wyjaśnić swą działalność). Wybrał raczej drogę konkretnej pomocy, działania, a nie mówienia o nim; unikał rozgłosu. Choć jego popularność stale rosła (“Moje jasnowidzenie świata” zaczęło ukazywać się w piśmie “Za i przeciw”; teksty o o. Klimuszce ukazywały się także za granicą), on wolał pozostać w cieniu. Niechętny był wywiadom (odmówił na przykład Irenie Dziedzic udziału w programie “tele-Echo”).

V

Życie o. Andrzeja toczyło się potrójnym rytmem: pomoc potrzebującym w klasztorze w Elblągu – osobiste spotkania, rozmowy, porady (słynne mieszanki ziołowe), diagnozy, pomoc w odnalezieniu zaginionych; posługa duszpasterska w kościele (oczywiście taką posługą była także pomoc chorym i potrzebującym!), mocno ograniczona przez brak czasu, który szczelnie wypełniały tłumne wizyty petentów (o. Andrzej głosił zawsze kazania Mszy św. na koniec roku, 31 grudnia; parafianie wspominają go również, jako dobrego spowiednika); trzecią formą jego “działalności” był udział w odczytach, sympozjach, konferencjach. W tym wszystkim nie oszczędzał siebie, był wciąż zajęty. Tak intensywny tryb życia odbił się w końcu i na jego zdrowiu. Od 1975 roku zaczęła się choroba płuc, spowodowana – oprócz wycieńczającej posługi – nałogowym paleniem papierosów. Pił bardzo często kawę oraz – na wzmocnienie – lampkę koniaku. Drzwi pokoju, w którym mieszkał w elbląskim klasztorze, były niemal cały czas otwarte. Jeśli akurat nie przyjmował chorych w sali na dole, biegł załatwić coś innego. Choć – jak sam wspominał – pomagał sobie ziołami na wiele dolegliwości, na chorobę płuc poradzić nie mógł. Wszystko to doprowadziło do tego, że zaczął słabnąć, składał coraz częstsze wizyty w szpitalu miejskim (gdzie nie przestawał pomagać chorym i… lekarzom). Nie miał jednak czasu na dłuższe leczenie czy wyjazd do sanatorium – bez wytchnienia pomagał chorym przychodzącym pod klasztorną furtę. Taka jego postawa wydaje się świadomym wyborem człowieka oddanego bez reszty swej posłudze. A może nawet nie był to wybór świadomy, chłodna decyzja, ale naturalny odruch, odruch serca, by być tam, gdzie go potrzebowano. Przypłacił za to rozwijającą się chorobą płuc, niewydolnością krążenia. W roku 1980 czuł się już bardzo słabo. W sierpniu musiał pójść do szpitala, tam przyjął sakrament namaszczenia chorych. 23 sierpnia, w obecności o. Lucjusza, który od długiego czasu był jego pomocnikiem i sekretarzem, pomagającym przede wszystkim w prowadzeniu masowej korespondencji, a więc owego dnia o. Andrzej, na łożu śmierci, powiedział: “Ja nie umieram, spełniłem tylko wolę Bożą…”

I tak zakończyło się ziemskie życie franciszkanina z Elbląga. Jego pogrzeb, który odbył się 28 sierpnia w Elblągu, był widocznym znakiem wdzięczności wobec zakonnika, który poświęcił się pomocy potrzebującym. Na cmentarzu zgromadziło się kilka tysięcy osób, w tym ponad pięćdziesięciu prezbiterów zakonnych; homilię wygłosił o. Klemens Śliwiński, przełożony spowiedników w Bazylice św. Piotra na Watykanie; obrzędom pogrzebowym przewodniczył ks. Bp Jan Obłąk. Oto fragment jego przemówienia pożegnalnego: “Była to postać znana, piękna, prawdziwie chrześcijańska. Gdyby się tak zastanowić, jaka była najważniejsza cecha jego życia, to byśmy powiedzieli, że chciał służyć z miłości. Święty Franciszek, założyciel zakonu, do jakiego należał o. Andrzej, był najpiękniejszym człowiekiem, jakiego wydał Kościół, przez jego miłość do Boga, do ludzi i wszystkich stworzeń. To był anioł miłości. Śp. o. Andrzej naśladował swojego mistrza. Franciszek chciał być dla wszystkich dobry, chciał wszystkim służyć i o. Andrzej służył uśmiechem, czynem, radą, modlitwą. Całe jego życie było służbą miłości. (…) To był człowiek, który kochał. Prawdziwy syn świętego Franciszka i chluba zakonu franciszkańskiego”3).

Te słowa, piękne i dostojne, wiernie malują postać o. Andrzeja. Charakterystyczne jest to, że ks. Biskup nie wymienił jego nadprzyrodzonych darów. Były one bowiem jedynie środkiem, narzędziem do tego, by służyć. Zatrzymywanie się tylko nad nimi, patrzenie na o. Klimuszkę jedynie jako na wizjonera, jasnowidza, zielarza, to pomniejszanie i – w konsekwencji – zniekształcenie jego osoby. Pan Bóg obdarzył go takimi zdolnościami, a on po prostu używał ich dla dobra drugiego człowieka. Gdyby o. Andrzej umiał na przykład doskonale murować, zapewne poświęciłby się pracom budowlanym z równym zapałem i oddaniem, by służyć innym. Wówczas jego posługa nie byłaby najpewniej tak znana i “spektakularna”, ale wcale nie umniejszałoby to jego wielkości. Św. Teresa od Dzieciątka Jezus mówiła o wielkich zasługach tego, kto z miłością podniesie odrobinę kurzu przy sprzątaniu – o. Andrzej wpisuje się w tę perspektywę: nie jest ważne czym się zajmujesz, jaki masz zawód, ale czy wykonujesz to z sercem, z miłością, z oddaniem.

VI

Aby nasze spojrzenie na o. Andrzeja Klimuszkę było pełniejsze, trzeba także posłuchać jego samego. Oto kilka wybranych fragmentów jego nieopublikowanej biografii.

“Nie jestem ani uzdrawiaczem, ani cudotwórcą, ani nieomylnym. (…) Ilekroć słyszę ten wyraz [jasnowidz – przyp. m.s.] pod swoim adresem, zawsze odczuwam zażenowanie. (…) Chciałbym tylko przynajmniej odrobinę mojej zdobytej wiedzy i doświadczenia przekazać ludziom oraz przedstawić to ogromne bogactwo, jakie nam daje żywa przyroda dla ludzkiego zdrowia”.

“Jasnowidz musi posiadać mocną, niezachwianą i wielką miłość do ludzi oraz gotowość do przyjścia im z pomocą w cierpieniach i potrzebach, zawsze bezinteresownie, z serdecznym współczuciem. (…) Jeśli jestem świadom, że w wieloletniej pracy o specjalnym charakterze bodajże jedną iskierkę radości wlałem w skołatane serca ludzkie, to chyba nie żyję nadaremnie”.

Obrazu franciszkanina z Elbląga niech dopełni kilka świadectw ludzi, którzy go znali czy z nim współpracowali.

“Byłem zauroczony jego stylem rozmowy. Oprócz tego, że był świetnym znawcą ziół i ich właściwości leczniczych, to jeszcze miał fenomenalny zmysł jasnowidzenia. Każdemu po wymianie kilku zdań bardzo szybko stawiał diagnozę, zawsze trafną. Pacjentów miał zawsze pełną poczekalnię. Przyjeżdżali z całej Polski, z zagranicy, nawet z Japonii” (Edward Wawrzyniak, doktor farmacji).

“Najważniejsze były jego skromność i pokora. Pamiętam go zwyczajnego, pełnego skromności, usłużnego dla innych, bez odrobiny zarozumialstwa, pychy, chęci dominowania. Oto tajemnica jego wielkości: odnalezienie prawdziwej ludzkiej natury, której na imię skromność i pokora. Te cechy głoszone przez franciszkanów i w ogóle Kościół katolicki, dają człowiekowi ten szósty zmysł. W moim życiu Klimuszko bardzo zaważył, dając mi przekonanie, taką prawdę życiową, że życie jest wartościowe i piękne, gdy jest proste i skromne. (…) Ojciec Andrzej był bardzo religijny. To coś niezmiernie poruszającego. Widziałam odprawiane przez niego nabożeństwa. Nie można tego nazwać odwalaniem obrzędu. Widać było jego wewnętrzne uniesienie, głębokie uduchowienie. Podobnie jego codzienne modlitwy odzwierciedlały jego związek z Bogiem…

(…) Dla niego kontakt z przyrodą był rodzajem modlitwy. Jako człowiek wrażliwy, niepewny siebie, wewnętrznie skulony, samotność zabijał papierosami i podróżami.

(…) Cała awantura intelektualna, jaka się wokół Klimuszki rozpętała, objawienie tej postaci niejako sobą udowadniającej rzeczy nieznane, może istnienie Boga, to właśnie wpłīnęło na przełamywanie ludzkich schematów myślenia. (…) Uważam, że postać tego franciszkanina ma bardzo ważny wymiar w ogóle dla Polski. Nawet polityczny. W połowie lat siedemdziesiątych, w czasach realnego socjalizmu, kiedy wiadomo, że wszystko co materialne było zgodne z prawem, a rzeczy duchowe nie istniały, pojawił się ksiądz głoszący rewelacje w ateistycznym tygodniku!” (Wanda Konarzewska, dziennikarka).

VII

Na koniec przytaczam kilka wypowiedzi oraz fragmentów książki o. Andrzeja “Szukajmy szczęścia w przyrodzie”, by przekonać się, jak trzeźwo patrzył na otaczającą go rzeczywistość, z jaką jasnością widział współczesne problemy, z którymi zresztą borykamy się i my, zatem rady franciszkanina z Elbląga mogą być pomoce i dla nas…

“Czy te fantastyczne zdobycze techniki przyniosły ludzkości upragnione szczęście? Człowiek współczesny zupełnie się zagubił. Zatracił swoje wewnętrzne “ja”, pogubił harmonię swego ducha, okaleczył swoją osobowość, stał się niewolniczą częścią składową mechanizmów materii. Codziennie obracamy się w szarzyźnie, jednostajności, monotonii. To wszystko zżera człowieka psychicznie i fizycznie” – 61

“Paradoksy dzisiejszej cywilizacji pogmatwały wszelkie naturalne prawa ludzkiego życia. Społeczność ludzka zamieniła się w zagęszczony tłum, którym jednostka została przygnieciona. Brak sprzyjających warunków dla indywidualnego rozwoju doprowadza w konsekwencji do zaniku wielu cech osobowości. Środki masowego przekazu – radio, telewizja, prasa, widowiska – narzucają jednostce gotowe myśli, idee, dążenia. Zmuszają ją do życia w myśl narzuconych schematów, według jednego, wspólnego modelu. Człowiek oszałamia się hałasem i koniecznością pośpiechu. Nieustannym rozwojem technicznym popędza się go w dal, ku niewiadomemu. Dramatyczną sytuację pogłębia jeszcze powszechna epidemia pijaństwa. Następstwem jej jest brutalność, rozwydrzenie, zanik kultury życia codziennego. A więc tłum staje się zmorą dla jednostki. Człowiek więc (…) musi się wyrwać z jarmarcznego zgiełku życia i ukryć w zbawczej samotności. Istnieje bowiem samotność twórcza, dobrowolnie obrana, czasowa, odradzająca. W takiej samotności dojrzewali najwięksi geniusze ducha, rodziły się najwspanialsze arcydzieła sztuki, literatury czy filozofii. Taka samotność jest spokojną przystanią dla rozbitków na morzu dzisiejszego świata. Nam jednak nie chodzi o geniuszów, lecz o każdego z nas. Jesteśmy wszyscy do cna umęczeni gonitwą i przymusowym pośpiechem dzisiejszego życia. Ale gdzie można znaleźć ciche ustronie i kojącą samotność? Wszak cały świat stał się ciasny i przesiąknięty hałasem. Pozostała na szczęście jeszcze jedna przyjacielska przystań, to jest przyroda”.

“Ochrona człowieka musi się rozpocząć od momentu, kiedy on jeszcze znajduje się w stanie embrionalnym w łonie matki, aż do jego urodzenia. Ten okres życia człowieka jest bodajże najważniejszy, bo warunkuje stan zdrowia organizmu na całe późniejsze życie”.

“Miłość małżeńska jest najskuteczniejszą psychoterapią dla dzisiejszego człowieka umęczonego tempem życia. (…) Małżeństwo uczuciowo zharmonizowane jest nie tylko lecznicą dla ciała i psychiki, lecz nadto szkołą kształcenia charakteru i całej osobowości małżonków”.

o. Andrzej Klimuszko był także patriotą. Wskazują na to jasno jego wypowiedzi dotyczące Ojczyzny (czy to zapisane, czy wypowiedziane i spisane przez innych):

“Jeśli chodzi o nasz naród, to mogę nadmienić, że gdybym miał żyć jeszcze 50 lat i miał do wyboru stały pobyt dla siebie w dowolnym kraju na świecie, wybrałbym bez wahania jedynie Polskę, pomimo jej nieszczęśliwego położenia geograficznego. Nad Polską nie widzę bowiem ciężkich chmur, lecz promienne blaski przyszłości”.

“Polska będzie źródłem nowego prawa na świecie, a kraj ten zostanie tak uhonorowany wysoko, jak żaden w Europie. Będzie jakaś wojna w Europie, ale to nie przejdzie przez teren Polski. Czechosłowacja połączy swój byt narodowy z Niemcami w ramach tej samej państwowej federacji, a Rosja sowiecka rozpadnie się. Na wschodniej granicy będzie silne państwo ukraińskie. (…) Polsce będą się kłaniać narody Europy. Widzę mapę Europy, widzę orła polskiego w koronie. Polska jaśnieje jak słońce i blask ten pada naokoło. Do nas będą przyjeżdżać inni, aby żyć tutaj i szczycić się tym”.

“Najbliższe lata niebezpieczne i krytyczne. Polska je przeżyje. Jedynie grozi klęska głodu. Kraj ten oczekują lata świetności. Jest to szczęśliwe miejsce. Gdybym miał się drugi raz urodzić, chciałbym przyjść na świat tylko w Polsce. Niech Polacy z całego świata wracają nad Wisłę, tu im się nic nie stanie”.

Dziś, w dobie masowych wyjazdów z Polski “za chlebem” słowa te mogą wydawać się nietrafione. Miejmy jednak nadzieję, że z czasem i ta wizja wypełni się…

Warto wspomnieć jeszcze o wyborach papieża po śmierci Jana Pawła I. Tak wspomina o. Lucjusz:

“Już papież wybrany, siedzimy w refektarzu w wesołych nastrojach, tylko Klimuszko smutny. – Po co go wybrali, on będzie krótko żył i nic nie zrobi. – Eee – mówimy – co gadasz, chłop jak dąb. Na to on swoje: – No, ja tak to widzę.

Nadszedł koniec września, trzydziesty siódmy dzień pontyfikatu Jana Pawła I. Byliśmy wtedy obaj w Splicie. Po rannej Mszy, w drodze na śniadanie podchodzi do nas gwardian tego klasztoru i powiada – Papa mortuus. Stanęliśmy chwilę. W milczeniu idziemy alejką ogrodową. Klimuszko złapał się za głowę i mówi: – Boję się Klimuszki…”.

O. Andrzej tak mówił o papieżu – Polaku: “Będzie jednym z największych papieży. Od niego nastanie nowa era Kościoła. Cały świat zadziwi. Od niego będzie się liczyć nowa epoka Kościoła i Polski. Imię Polski rozsławi po wszystkich krajach ziemi. Inne narody będą się uczyć naszej historii i języka. Dla Kościoła jego panowanie będzie bardzo pomyślne”.

VIII

W tym krótkim tekście na pewno nie udało się przedstawić biografii o. Andrzeja Klimuszki, ukazać wyczerpująco jego życie. Ale, jak zapowiadał tytuł, chodziło raczej o przedstawienie Franciszkanina z Elbląga, jako zakonnika, a przede wszystkim człowieka; człowieka o dobrym sercu, gotowego nieść pomoc potrzebującym.

Odnoszę do o. Andrzeja słowa wypowiedziane przez Norwida:

“Bądź niezwodzonym! – umarły czy żywy? –
Cykutą karmion czy miodem i mlekiem? –
Bądź: niemowlęciem, mężczyzną, kobietą –
Ale przed wszystkim bądź: Bożym Człowiekiem.”
(“Człowiek”)

_________________________________________________________

PRZYPISY

1) W jednym z pism (numer 2006 roku), przez uprzejmość nie podaję tytułu, ukazała się informacja, jakoby o. Andrzej Klimuszko w roku 1966 wyemigrował do… Szwajcarii!! Dwa zaś ostatnie lata swego życia miał spędzić w Jugosławii!

2) Wszelkie cytaty (jeśli nie podano inaczej) pochodzą z pracy Krzysztofa Kamińskiego “O. Andrzej Czesław Klimuszko. Franciszkanin z Elbląga”, a publikowane są za uprzejmą zgodą Autora.

3) Słowa o św. Franciszku przywodzą na myśl wydarzenie, kilkakrotnie przekazywane przez osoby, które obcowały z o. Andrzejem, kiedy to stawał on, wyciągając ramiona, a wówczas siadały na nich ptaki. Podobnie rzecz się miała ze św. Kevinem (żył w Irlandii w VI w., jego żywot znamy mi.in z księgi Codex Kilkeniensis), który podczas modlitwy stał z rozpostartymi ramionami. W pewnej chwili nadleciał kos, który uwił sobie gniazdo na ramieniu świętego. Tę znaną legendę przypomniał Seamus Heaney w swym wykładzie z okazji przyjęcia literackiej Nagrody Nobla w 1995 r. oraz w swym wierszu “Św. Kevin i kos”.

ZAŁĄCZNIK

Fragment polemiki, jaką wywołały publikacje o. Andrzeja w “Literaturze”

“Jeśli Klimuszkę porównać z Rasputinem, to podobieństwa same rzucają się w oczy, choć są także i różnice. Rasputin górował nad Klimuszką wpływami politycznymi oraz przede wszystkim tym, że był prawie niepiśmienny. Klimuszko bierze Rasputina rozległością spraw, w których jest autorytetem. Rasputin uzdrawiał, rozrabiał, jasnowidził i dawał pouczenia moralne. Klimuszko objaśnia, co to człowiek, przyroda, życie, zdrowie. Zresztą łatwiej powiedzieć, o czym nie pisze, np. o sanskrycie i nosie Józefa ks. Poniatowskiego. Walorem Rasputina było, że znalazł się na niego Jusipow. Przewaga Klimuszki, że cmokają nad nim uczeni intelektualiści. (…) Niezależnie od tego, czy Klimuszko potrafi z fotografii powiedzieć kto na co umrze i gdzie legnie jego zezwłok – czy też nie, jest on niewątpliwie człowiekiem, który dzięki temu, za kogo się podaje, dostępuje druku wypocin, jakich żadne pismo nie puściłoby nikomu nienawiedzonemu. (…) Moim zdaniem lepiej jest przegnać czy ośmieszyć niż zsakralizować Klimuszkę, niezależnie od tego, że może w nim coś jest”. (Jerzy Urban)

“Sprawa jasnowidza Klimuszki zaognia się. Urban zaproponował, żeby Klimuszkę przegnać. Co to właściwie znaczy? Skąd przegnać i dokąd? A może przegnać, jak przeganiano dawniej przestępców – przed frontem żołnierzy, z których każdy miał rózgę? Urban porównuje Klimuszkę z Rasputinem, który był intrygantem politycznym, mistycyzującym erotomanem, postacią ciemną. Porównując go z kimś, kto zajmuje się poszukiwaniem zaginionych i ziołolecznictwem ma taki sens, jak porównywanie hieny ze stokrotką. Zdaniem Urbana Rasputin miał przewagę nad Klimuszką, że znalazł się na niego Jusipow. Otóż nie każdy wie, jaką rolę w życiu Rasputina odegrał Jusipow. A odegrał taką, że mu to życie odebrał. Co to jest: jeszcze dyskusja, czy podżeganie do mordu?” (Hamilton)

“Nigdy Klimuszki nie widziałem. Atakowałem go na podstawie materiałów drukowanych przez “Literaturę”. Ubawiło mnie w nich przede wszystkim to, że wszelkie cudowności, które on sam sobie przypisywał, nie miały żadnego potwierdzenia. (…) O ile dobrze pamiętam, to próby, które miały uprawdopodobnić jego relacje, nie udały się. Wszystko to razem było bardzo zabawne. Ktoś taki jak Klimuszko wzbudza we mnie odruchową antypatię. Na podstawie przekazanych wówczas relacji skojarzył mi się ze sztywnym, nadętym typem urzędnika. (…) Jasnowidzenie? Zazwyczaj działa tu reguła, że wystarczy trafić raz na sto wypadków, żeby zyskać sławę jasnowidza – o pozostałych dziewięćdziesięciu dziewięciu nikt nie będzie pamiętał”. (Jerzy Urban)

“Na odrzutowej miotle
Przy świetle księżyca
Podróżuje nowoczesna czarownica
Dokoła niej jak świetliki
Jak muszki
Duszki
Od pana Klimuszki
Leci toto gdzieś niby w zaświaty (…)
Zaczęła się uczta dzika
Końca nie było szałom
Bredzono przez noc całą
I pito
Wywar
Z głupczyka”

(Ludwik Jerzy Kern, “Przekrój” nr 1555/1975)

o. Mateusz Stachowski OFM Conv
Autor dziękuje panu Krzysztofowi Kamińskiemu, biografowi o. Andrzeja Klimuszki za materiały i pomoc w przygotowaniu niniejszego tekstu.