Nadzwyczajna Forma Rytu Rzymskiego

Nadzwyczajna forma rytu rzymskiego (łac. forma extraordinaria, pot. msza trydencka) jest porządkiem celebrowania Mszy Świętej, zatwierdzonym przez papieża Piusa V w 1570 r. po Soborze Trydenckim (1545-1563) konstytucją apostolską Quo primum. Obecnie podstawą celebracji Mszy Świętej w tym porządku jest Mszał rzymski w wydaniu Jana XXIII z 1962 r.

Historia

Podstawowe księgi liturgiczne nadzwyczajnej formy rytu rzymskiego zostały opublikowane w wyniku reformy po Soborze Trydenckim, podczas którego zabroniono używania języków narodowych we Mszy Świętej. Były to: brewiarz (Breviarium Romanum) opublikowany w 1568 r. oraz mszał (Missale Romanum) opublikowany w 1570 r.

Nadzwyczajna forma rytu rzymskiego obowiązywała powszechnie w całym Kościele aż do roku 1965, kiedy to na Soborze Watykańskim II przeprowadzona została reforma liturgiczna, w wyniku której papież Paweł VI wprowadził nowy mszał rzymski. W krótkim czasie pojawiły się dwie kolejne wersje księgi, najpierw w 1967 r., a później 1969 r. (tzw. Novus Ordo Missae (NOM)). Ostatnie korekty do formy mszy przedsoborowej wprowadził 6 lutego 2008 r. Benedykt XVI, który zmienił w niej formuły liturgii Wielkiego Piątku.

Status kanoniczny

Pomimo reformy liturgii katolickiej, dokonanej po Soborze Watykańskim II przez papieża Pawła VI, forma trydencka jest nadal uważana przez Kościół katolicki za godziwą i ważną. Kolejni papieże formułowali przy tym szczegółowe zasady, dotyczące posługiwania się tym porządkiem.

16 października 1982 r. na polecenie papieża Jana Pawła II zwołano zebranie kardynałów, którzy ustalili, że Mszał rzymski w swojej formie sprzed roku 1969 powinien zostać dopuszczony do użytku w mszach wymagających użycia języka łacińskiego, pod warunkiem, że nie będzie to prowadzić do odrzucania norm liturgicznych ustalonych po Soborze Watykańskim II i nie będzie wynikało z opinii, że nowy mszał jest „heretycki lub nieważny”. Zdecydowano też, że przy korzystaniu z Mszału w wersji przedsoborowej powinien być zachowany nowy kalendarz liturgiczny.

W 1988 r. Jan Paweł II w swoim motu proprio Ecclesia Dei polecił biskupom ułatwiać wiernym przywiązanym do rytu trydenckiego pielęgnowanie tej tradycji liturgicznej. W tym celu została powołana specjalna Papieska Komisja Ecclesia Dei, roztaczająca opiekę nad klerem i wiernymi przywiązanymi do formy trydenckiej oraz zajmująca się dialogiem z Bractwem św. Piusa X, mającym nieuregulowany status kanoniczny.

7 lipca 2007 r. papież Benedykt XVI w motu proprio Summorum Pontificum zezwolił na odprawianie mszy trydenckiej każdemu kapłanowi bez konieczności zgody biskupa.

16 lipca 2021 r. papież Franciszek w motu proprio Traditionis custodes zniósł wszystkie dotychczas obowiązujące zezwolenia, normy i zwyczaje związane z mszą trydencką. Odtąd jedyną formą rytu rzymskiego stała się liturgia odnowiona po Soborze Watykańskim II, stąd podział na formę zwyczajną i nadzwyczajną nie jest już obowiązujący. Decyzja ta została podjęta po przeprowadzeniu ankiety wśród biskupów, której wyniki wykazały, że równoległe istnienie dwóch form liturgii rzymskiej przyczyniało się do pogłębiania rozłamów pomiędzy wiernymi jednego Kościoła. Biskupi mogą nadal udzielać w swoich diecezjach zezwoleń na sprawowanie liturgii w nadzwyczajnej formie dla tych, którzy już się z nią związali, ale bez możliwości tworzenia nowych grup. Biskup, w którego diecezji istnieją grupy wiernych sprawujące liturgię według mszału z 1962 r., ma obowiązek wyznaczyć jedno lub więcej miejsc, w których będzie ona celebrowana.

Liturgia w NFRR w Prowincji Gdańskiej

Obecnie w Prowincji Gdańskiej liturgia w NFRR odprawiana jest w Sanktuarium Matki Bożej w Cudy Wielmożnej Pani Poznania.